Architecten op Netflix, Echtscheidingsperikelen & Italiaans ijs in Olhão

Architect Alvaro Siza

Zowel Alvaro Siza als Eduardo Souto de Moura hebben de ambitieuze Pritzker Prijs gewonnen. Ze behoren dan ook tot de Portugese architecten die bij de “Conversaties met Architecten", een serie op Netflix, te zien zijn.

Alvaro Siza, opgeleid in de jaren ’50 en bekend als minimalist en expressionist verhaalt in het gesprek over zijn architectuuropleiding in Porto waar in die tijd Carlos Ramos directeur was. Daarnaast spreekt hij over de invloeden die architecten als Alvaro Aalto, Gropius en Neutra op zijn architectonische vorming hebben gehad. Bij de architectuuropleiding in Porto ging in die tijd net een nieuwe lichting leraren, waaronder Távora, aan de slag . Later zou Siza nog veel samenwerken met Távora, die ook lid was van de internationale groep CIAM.

Architect Eduardo Souta de Moura

Eduardo Souto de Moura is duidelijk van een andere generatie. Hij werd tijdens zijn architectuurstudie in Porto, ook door Távora - maar dan al wat ouder - opgeleid. De Anjerrevolutie en de “inspraak bouwprojecten" die in het kader van SAAL werden bedacht bepaalde een ander deel van zijn opleiding. Mies van der Rohe en Aldo Rossi waren architecten die grote invloed hadden op zijn benadering van architectuur, hetgeen in zijn verschillende werken te herkennen is. Hij is afkomstig uit een conservatief gezin met broers en zussen die arts of rechter zijn en heeft dan ook in de begintijd van zijn carrière vooral dikke villa’s voor familieleden mogen ontwerpen. Hiermee sluit hij aan bij de opvatting dat je als jong architect op twee manieren carrière kunt maken. Je komt uit een milieu met genoeg rijke familieleden of relaties van je vader en dan komen de opdrachten wel van zelf binnen. Komt je echter uit een milieu waar dat niet zo of iets minder is, dan moet je als jong architect vooral via het winnen van prijsvragen nieuwe opdrachten zien binnen te halen.

Villa ontworpen door Eduardo Souta de Moura in Tavira

Souto de Moura behoort duidelijk tot de eerste categorie. Dat wordt nog eens onderstreept wanneer hij vertelt, dat veel van die “villabouwers” echtparen waren waarbij het “bouwmoment” vaak samenviel met een crisis in hun relatie. Een dreigende echtscheiding behoort dan al gauw tot het doemscenario dat menige jonge architect slapeloze nachten bezorgt. Toen een collega-architect uit Maastricht me eens vertelde dat hij nu al voor de derde keer een opdrachtgevers-echtpaar met scheidingsperikelen had, heb ik hem vooral op het hart gedrukt hier geen ruchtbaarheid aan te geven. Voor je het weet sta je bekend als “echtscheidingsarchitect” en daar zit je vast niet op te wachten. Maar het speelt niet alleen in de architectenwereld. Vriend en goudsmid André verloor eens een goede klant nadat hij voor de dérde keer een verlovingsring voor hem had mogen maken en ook déze dame na korte tijd de verloving verbrak. Gelukkig is het later toch nog goed gekomen met deze klant.

Bairro de Pescadores in Ohão & Arbeiderswijkje van Carlos Ramos in Olhão uit 1925

Bij Siza en Souto de Moura, die een gezamenlijk kantoor in Porto bezitten is er niet alleen een wederzijdse band met collega en leraar Távora, maar ook met diens leermeester Carlos Ramos, die ook wel de vader van de "Moderne Portugese Architectuur" wordt genoemd. Beide architecten zijn dan ook qua "moderne" architectuur opvattingen schatplichtig aan Carlos Ramos, die dan wel uit Porto kwam, maar getrouwd was met een vrouw uit Olhão (Algarve). Clarisse Ventura was de dochter van de directeur van de bekende conservenfabriek Lucas & Ventura in Olhão. Het leverde Carlos Ramos in 1925, nog tijdens zijn studententijd, een eerste opdracht op in Olhão. Helaas is het arbeiderswijkje dat hij ontwierp en dat ook gebouwd werd in de buurt van de N125 in de tussentijd weer afgebroken. Wel is de karakteristieke dubbele trap met boog uit een ander ontwerp uit die tijd terug te vinden in de later gerealiseerde plannen naar ontwerp van architect I.T. Fernandes voor de "Bairro de Pescadores” langs de Oostelijke uitvalsweg van Olhão.

Topa gebouw & Ijssalon São Gelados Rua 18e Junho Olhão

Het Topa-gebouw aan de Rua 18e Junho is helaas het enige nog overgebleven bouwwerk van architect Carlos Ramos dat in Olhão te bewonderen valt. Deze week ontdekte ik tot mijn verrassing dat er in het gebouw, dat om de hoek van het postkantoor staat, waar ook het stadsarchief zit, sinds kort een nieuwe ijssalon is gevestigd. Nelson, die samen met zijn Italiaanse compagnon de zaak uitbaat, presenteert hier zijn ambachtelijk gemaakt ijs vol diepe fruitsmaken en in vele frisse kleuren. Zoals de smaak van het ijs je tong streelt, zo beroeren de verhalen die Nelson er even makkelijk bij opdist je gemoed. Hoogtepunt is het verhaal over zijn “Creme Florentina" ijs, dat hij als een gekoelde schat in zijn glimmende vitrine koestert. Creme Florentina werd voor het eerst geserveerd rond 1500 aan het hof van De Medici in Florence op de bruiloft van Catherina de Medici, die ook koningin van Frankrijk was. Het geheim van de smaak van Creme Florentina ijs zit in de bijzondere combinatie met bergamot, citroenen en sinaasappels. De bedenker van dit verrukkelijke ijs is niemand minder dan de beroemde Italiaanse architect Bernardo Buontalenti, vandaar dat dit ijs ook wel "het architectenijs” wordt genoemd. Nelson kan het verhaal dan ook met overgave en in kleurige details opdissen, waarbij het lijkt alsof het allemaal gisteren gebeurd is. Vooral door de prominente plek van zijn ijssalon in het laatste overgebleven gebouw van architect Carlos Ramos in Olhão krijgt het verhaal van Nelson in deze omgeving er nog een extra “architectonische” dimensie bij. Zeker een aanwinst voor Olhão.